Giải pháp nâng cao đời sống của người có đất nông nghiệp thu hồi trên địa bàn huyện Tuần Giáo

Cùng nội dung quan tâm

 1. Sự cần thiết, mục đích của việc thực hiện sáng kiến:

a. Sự cần thiết

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư có vai trò hết sức quan trọng khi Nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án vì mục đích quốc phòng, an ninh; để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Đặc biệt Đối với dự án hạ tầng kỹ thuật, xây dựng, chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn thì phải đồng thời xác định vị trí, diện tích đất thu hồi trong vùng phụ cận để đấu giá quyền sử dụng đất thực hiện dự án xây dựng cơ sở hạ tầng, hoàn thành các mục tiêu và chương trình phát triển kinh tế - xã hội trong điều kiện ngân sách còn hạn chế… đó là xu hướng tất yếu của quá trình phát triển. .Nhờ đó, bộ mặt kinh tế - xã hội của huyện đã từng bước thay đổi theo hướng xác định.

Đời sống, việc làm và thu nhập của người dân sau khi bị thu hồi đất là một vấn đề nóng bỏng và tốn nhiều công sức để giải quyết nhưng đến nay vẫn chưa được xử lý thỏa đáng. Những hộ dân có đất nông nghiệp là một trong những đối tượng chịu thiệt thòi nhiều nhất từ quá trình thu hồi để thực hiện các dự án. Đời sống của đại bộ phận dân cư trên địa bàn trong những năm qua đã có nhiều cải thiện đáng kể nhưng khi bị thu hồi đất thì những dân có đất nông nghiệp lâm vào tình trạng thiếu việc làm và thu nhập giảm hơn trước rất nhiều, do đó đời sống nông hộ gặp rất nhiều khó khăn.

Sáng kiến được thực hiện trên cơ sở phân tích số liệu điều tra thu thập bằng phương pháp thăm hỏi 15 hộ gia đình có đất nông nghiệp bị thu hồi thuộc dự án Nhà máy thủy điện Long Tạo, hạng mục Đường thi công vận hành VH1, được hỗ trợ ổn định đời sống trong đó bản Hát Khoang có 6 hộ, bản Hua Mức I có 3 hộ, bản Hua Mức III có 6 hộ và so sánh với 95 hộ làm nông nghiệp lân cận dọc tuyến đường vận hành VH1, nhà máy Thủy điện Long Tạo, từ đó so sánh thu nhập, việc làm cũng như đời sống của hai đối tượng nắm bắt nhằm thấy được ảnh hưởng trực tiếp của việc thu hồi đất đối với đời sống những đối làm nông nghiệp tại địa bàn. Thu nhập của hộ bị thu hồi đất thấp hơn rất nhiều so với hộ không bị thu hồi đất. Mặc dù Nhà nước đã có chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, tìm kiếm việc làm cho những hộ bị thu hồi đất góp phần tăng nguồn thu nhập của đối tượng này. Tuy nhiên việc sử dụng kinh phí này của người được hỗ trợ đã thật sự hợp lý chưa?

Quá trình công tác tại Tổ chức phát triển quỹ đất nay là Trung tâm Quản lý đất đai huyện trong đó nhiệm vụ chủ yếu là tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư các dự án trên đại bàn huyện Tuần Giáo. Với cương vị là người đứng đầu, trực tiếp tham gia chỉ đạo, triển khai việc GPMB, bản thân tôi luôn trăn trở làm sao phải GPMB nhanh, đúng quy trình, quy định, công khai, minh bạch, đồng thời mong muốn người có đất thu hồi đồng thuận, sau thu hồi có đời sống ổn định. Xuất phát từ ý tưởng đó, tôi đã dành thời gian nghiên cứu, theo dõi, thăm hỏi, tổng hợp Giải pháp nâng cao đời sống của người có đất nông  nghiệp thu hồi trên địa bàn huyện Tuần Giáo; nghiên cứu, tham khảo mô hình chuyển đổi nghề nghiệp, tìm kiếm việc làm trong chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của một số địa phương, tham vấn chuyên môn của Trung tâm phát triển quỹ đất tỉnh Điện Biên, Chi cục Quản lý đất đai thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh, Phòng Quản lý Giá – Sở Tài chính tỉnh, Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện.

Tôi cũng mạnh dạn đề xuất sáng kiến trước hết trình Hội đồng sáng kiến cấp cơ sở huyện Tuần Giáo xem xét, công nhận. Mặt khác, là tài liệu định hướng, tuyên truyền, giúp nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ, nhận thức trong việc nâng cao đời sống của người có đất nông  nghiệp thu hồi trong công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư các dự án trên địa bàn huyện Tuần Giáo.

b. Mục đích

1. Khảo sát sự thay đổi về đời sống của những hộ dân có đất nông  nghiệp sau khi bị thu hồi đất thực hiện các dự án. So sánh đời sống của những hộ có đất nông  nghiệp khi họ bị thu hồi đất được hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp, tìm kiếm việc làm với đời sống của những hộ lân cận hiện tại.         

Ảnh hưởng của việc thu hồi đất qua việc làm, thu nhập, chi tiêu, trình độ dân trí, điều kiện sống và sinh hoạt,… Từ đó thấy được mặt tích cực cũng như mặt tiêu cực của việc thu hồi đất đối với những hộ có đất nông nghiệp trên địa bàn huyện.

2. Tạo sự chuyển biến về nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên trong việc nâng cao đời sống của người có đất nông  nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất.

3. Đề xuất một số giải pháp liên quan đến việc thu hồi đất đối với những hộ có đất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất.

2. Phạm vi triển khai thực hiện: Phổ biến trên địa bàn huyện Tuần Giáo.

3. Mô tả sáng kiến:

3.1. Thu thập, nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng đời sống của người có đất nông  nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn huyện.

3.1.1. Khái quát tình hình công tác thu hồi đất đất nông nghiệp để GPMB các dự án trên địa bàn huyện Tuần Giáo

Số liệu thu thập tại Tổ chức phát triển quỹ đất huyện Tuần Giáo, từ khi Luật đất đai năm 2013 có hiệu lực đến hết tháng 6 năm 2019 tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư 31 dự án. 

Tổng diện tích đất thu hồi: 100,25 ha, trong đó chủ yếu là đất nông nghiệp chiếm tới 99,74% tổng diện tích thu hồi đất thực hiện dự án bao gồm: đất nương rẫy trồng cây hằng năm khác, đất trồng lúa nương, đất chuyên trồng lúa nước, đất trồng cây công nghiệp lâu năm, đất trồng cây lâu năm khác, đất nuôi trồng thủy sản, đất có rừng tự nhiên sản xuất, đất có rừng trồng sản xuất... đất ở tại nông thôn  và đất ở tại đô thị chỉ chiếm 0,26%.

Luật đất đai 2013 quy định: Người sử dụng đất khi Nhà nước thu hồi đất ngoài việc được bồi thường theo quy định của Luật này còn được Nhà nước xem xét hỗ trợ; việc hỗ trợ phải bảo đảm khách quan, công bằng, kịp thời, công khai và đúng quy định của pháp luật.

Các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất bao gồm: Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà phải di chuyển chỗ ở; hỗ trợ tái định cư đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở; hỗ trợ khác.

Hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp, khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp mà không có đất nông nghiệp để bồi thường thì ngoài việc được bồi thường bằng tiền còn được hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm.

Trường hợp người được hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề, tìm kiếm việc làm trong độ tuổi lao động có nhu cầu được đào tạo nghề thì được nhận vào các cơ sở đào tạo nghề; được tư vấn hỗ trợ tìm kiếm việc làm, vay vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất, kinh doanh.

Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng lập phương án đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm cho người trong độ tuổi lao động tại địa phương, trên cơ sở lấy ý kiến của người thu hồi đất trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Phương án đào tạo, chuyển đổi nghề nghiệp và tìm kiếm việc làm căn cứ cơ chế, chính sách giải quyết việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp đã được Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Tuy nhiên các phương án chủ yếu thực hiện hỗ trợ bằng tiền bằng 03 lần giá  đất nông nghiệp cùng loại đối với đất chuyên trồng lúa nước 2 vụ; hỗ trợ bằng tiền bằng 2,5 lần giá đất nông nghiệp cùng loại đối vơi đất trồng lúa nước 1 vụ và đất nuôi trồng thủy sản; hỗ trợ bằng tiền bằng 02 lần giá đất nông nghiệp cùng loại đối với các loại đất nông nghiệp còn lại trong bảng giá đất nông nghiệp do Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành đối với toàn bộ diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi; diện tích được hỗ trợ không vượt quá hạn mức giao đất nông nghiệp cùng loại tại địa phương theo Quy định mức hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Điện Biên.

3.1.2. Ảnh hưởng của việc thu hồi đất hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất

Việc thu hồi đất đến hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi Nhà nước thu hồi đất có nhiều ảnh hưởng, đời sống của người dân có nhiều thay đổi. Đầu tiên là mất đất và mất nguồn thu từ canh tác, sản xuất nông nghiệp và hầu hết phải chuyển sang nghề khác hoặc phải đi làm ăn xa. Như vậy kéo theo việc làm, thu nhập và cơ cấu thu nhập của người dân cũng thay đổi. Đây cũng chính là yếu tố bị ảnh hưởng nhiều nhất của việc thu hồi đất nói chung đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp nói riêng. Và có những yếu tố cũng bị ảnh hưởng không kém chính là điều kiện sống và điều kiện sinh hoạt thay đổi ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội, an ninh, trật tự tại địa bàn.

Những ảnh hưởng tích cực: Trước hết, việc thu hồi đất nông nghiệp nói chung, đất nông nghiệp riêng sẽ tạo điều kiện cho các dự án phát triển kinh tế -xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng được hình thành từ đó cơ sở hạ tầng sẽ được hoàn thiện hơn, góp phần thu hút vốn đầu tư cho địa phương như các dự án thủy điện, làm cải thiện điều kiện sống và điều kiện sinh hoạt của người dân. Đồng thời,việc thu hồi đất sẽ làm cho cơ cấu ngành cũng thay đổi theo hướng tích cực (tỷ trọng ngành nông nghiệp giảm dần) phù hợp với định hướng phát triển của tỉnh, của đất nước trong công cuộc CNH-HĐH.

Việc thu hồi đất tuy làm cho người của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp mất đất, mất nguồn thu từ trực tiếp sản xuất nông nghiệp nhưng bù lại người dân được một số tiền đên bù khá lớn để xây dựng nhà cửa, mua sắm, chi tiêu, …. Đồng thời có điều kiện cho con cái học hành, đào tạo nghề, đầu tư sản xuất kinh doanh, nâng cao thu nhập và ổn định cuộc sống.

Những ảnh hưởng tiêu cực: Đối với hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khi bị thu hồi đất có nghĩa là những hộ dân này mất nguồn thu từ đất, mất nguồn thu do trực tiếp sản xuất nông nghiệp mang lại. Họ phải chuyển sang nhề khác, nguồn thu nhập của họ cũng bị thay đổi. Do trình độ học vấn của những hộ này không cao nên chưa có kế hoạch sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ hợp lý, cũng vì trình độ dân trí chưa đồng đều và quen với tập quán sinh hoạt từ trực tiếp sản xuất nông nghiệp nên khi bị mất đất thì người dân trực tiếp sản xuất nông nghiệp khó tìm được việc làm thích hợp hơn so với khi trực tiếp sản xuất nông nghiệp. Từ đó vấn đề việc làm, thu nhập của những hộ dân mất đất trở thành bài toàn khó của gia đình và địa phương. Không ít hộ khi có tiền bồi thường, hỗ trợ thì sử dụng lãng phí, mua sắm đồ đạc chưa thực sự cần thiết trước khi có tiền bồi thường, hỗ trợ mới trả, chịu mức lãi suất cao, đôi khi cũng để thỏa mãn bằng hàng xóm, tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự cho địa phương khi hết tiền bồi thường.

3.1.3. Vấn đề sử dụng nguồn thu nhập từ bồi thường, hỗ trợ:

Theo điều tra bằng phỏng vấn trực tiếp thì các hộ sau khi nhận được tiền bồi thường, hỗ trợ từ mảnh đất bị thu hồi thì mục tiêu hàng đầu của các hộ điều tra không phải là mua đất để có thể tiếp tục sản xuất mà là xây và sửa lại nhà cửa. Có thể lý giải cho hành động trên là do tâm lý của người dân lo sợ nếu xài hết tiền thì không còn đủ tiền để xây nhà mới để có “nơi ăn chốn ở” và cũng vì lý do này mà nhiều hộ đã dành phần lớn số tiền bồi thường, hỗ trợ này để xây nhà cho “bằng chị bằng em”.

Một mặt khác đa số là những hộ nghèo, trình độ khoa học kỹ thuật còn hạn chế, khá đông con vì vậy mà nguồn thu nhập từ bồi thường, hỗ trợ được các hộ này chia cho con cái trong gia đình như một trong những mục tiêu hàng đầu. Những hộ này luôn nghĩ nếu còn đất đai thì sau nay có thể chia cho con cái trong gia đình mình nhưng khi đất bị thu hồi thì việc chia lại tiền cho con cái trong gia đình mình như là chia lại một phần tài sản của gia đình.

Thực tế cho thấy, do nhiều hộ có trình độ dân trí còn hạn chế nên chưa định hướng được việc sử dụng vốn sao cho hiệu quả dẫn đến tình trạng sử dụng tiền bồi thường, hỗ trợ một cách hoang phí cho con cái nhiều tiền chi tiêu mà không biết rằng chính điều đó làm hư hỏng con cái, gây thêm nhiều tệ nạn xã hội, số tiền mà các hộ điều tra dành cho tiêu xài chiếm một phần không nhỏ trong tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ. Do đất sản xuất nông nghiệp giảm và không có việc làm, hoặc có việc làm nhưng không ổn định nên những hộ này không có nguồn thu vì vậy số tiền bồi thường, hỗ trợ được dành một phần lớn cho việc tiều dùng. Thậm chí số tiền tiêu dùng lớn hơn gấp nhiều lần so với lượng tiền bồi thường, hỗ trợ chi cho việc học nghề và học văn hóa. Rất ít trong số họ nhận thức được việc cho con học nghề mới sẽ tạo cuộc sống ổn định về sau. Số tiền chi cho việc học nghề và học văn hóa một phần nhỏ tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ, tiền chi cho học nghề tập trung vào những hộ lao động phổ thông, một số đi học để có chứng chỉ lái phương tiện thuỷ nội địa với hy vọng sau lái xuồng trên mặt hồ kiếm thủy điện để kiếm sống, số khác đi học sửa xe máy, họ ý thức được khi có tiền thì mình có điều kiện nâng cao chuyên môn hoặc đầu tư cho con cái nâng cao trình độ học vấn để sau này có được việc làm tốt. Bên cạnh đó cũng không ít hộ không ý thức được việc học thêm để chuyển nghề mà tiêu xài tiền phung phí, do tiền bồi thường, hỗ trợ giải tỏa có được, nhưng nhiều người dân không tiếp tục đưa vào sản xuất, hoặc chi phí cho việc chuyển nghề, mà sử dụng vào việc xây nhà, mua sắm vật dụng gia đình. Đây là sự “giàu giả, nghèo thật”, vì người có đất nông nghiệp thu hồi không còn đất, hoặc chỉ còn ít đất để sản xuất nông nghiệp, trong lúc không có nghề nghiệp khác để kiếm sống. Có trường không có việc làm kéo dài, sống tiêu cực ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình chung của địa bàn.     Rõ ràng là “ôm” một bọc tiền nhưng đại bộ phận người có đất bị thu hồi đất vẫn thất nghiệp. Đây cũng là thực trạng chung của các hộ điều tra, thăm hỏi trong khi làm sáng kiến.

 Khi đất đai bị thu hồi thì người dân trực tiếp sản xuất nông nghiệp cũng dùng tiền bồi thường, hỗ trợ cho việc mua thêm đất, những hộ được điều tra ở đây do được sống tại chỗ ở cũ nên chủ yếu là dùng tiền bồi thường, hỗ trợ để mua lại đất sản xuất nông nghiệp hoặc để dành chia lại cho các con sau này.  Đây là mục tiêu hết sức cần thiết có thể đảm bảo cuộc sống sau này của những hộ bị thu hồi đất. Tuy nhiên, số tiền mà những hộ này dành cho việc mua lại đất chỉ chiếm phần nhỏ trong tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ, những hộ dành tiền bồi thường, hỗ trợ để mua đất đa số là những hộ nhận được số tiền bồi thường, hỗ trợ khá lớn, chịu khó làm ăn biết chắt chiu, tằn tiện.

Sau khi chi tiêu cho một số nhu cầu cần thiết thì gửi tiết kiệm cũng là mộ giải pháp được nhiều người quan tâm. Đối với những người đã lớn tuổi,  gửi tiết kiệm nhằm đảm bảo đời sống cho bản thân, số tiền được gửi tiết kiệm cũng chiếm một tỷ lệ khá trong tổng số tiền được bồi thường, hỗ trợ của các hộ điều tra.

Như vậy do việc sử dụng số tiền bồi thường, hỗ trợ chưa hợp lý nên những hộ có đất nông nghiệp thu hồi chỉ có thể sử dụng nguồn thu nhập từ bồi thường, hỗ trợ cho nhưng nhu cầu cơ bản của cuộc sống, mặt khác cũng cho thấy tầm nhìn trong ngắn hạn của người dân do bị giới hạn về trình độ văn hóa, khi có tiền bồi thường, hỗ trợ thì sử dụng như một cách thỏa mãn tiêu dùng, hoang phí dẫn đến không đảm bảo cuộc sống trong tương lai. Vì vậy, việc định hướng xử dụng vốn sau bồi thường, hỗ trợ giải toả cho các hộ dân là nhiệm vụ cấp thiết mà các cấp lãnh đạo cần quan tâm thực hiện nhằm ngăn chặn tình trạng tiêu pha lãng phí của một bộ phận nhân dân như hiện nay. Bên cạnh đó, cũng có những hộ sử dụng nguồn thu nhập từ bồi thường, hỗ trợ tương đối hiệu quả, cuộc sống gia đình cũng đã bắt đầu ổn định.

3.1.4. Ảnh hưởng của việc thu hồi đất đến đời sống những hộ có đất nông nghiệp thu hồi

Đời sống luôn gắn liền với việc làm, có việc làm mới tạo ra nguồn thu nhập nhằm bảo đả cuộc sống hiện tại của những hộ bị thu hồi đất nói chung và  những hộ hộ có đất nông nghiệp thu hồi nói riêng. Lao động là một phương tiện để sinh hoạt, là nguồn chân chính của những thu nhập đảm bảo cho sự tồn tại, phát triển của mỗi thành viên và toàn xã hội. Như vậy sự biến động lao động ảnh hưởng rất lớn đến sự thay đổi thu nhập của hộ.

Nguyên nhân của tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm của người bị thu hồi đất một phần là do địa phương chưa đáp ứng đủ nhu cầu giải quyết việc làm cho người lao động. Bên cạnh đó, sau khi bị thu hồi đất, người dân có đất nông nghiệp thu hồi bị mất tư liệu sản xuất, mất nguồn thu từ đất, bản thân người lao động, vốn xuất phát từ nông dân, có nhiều hạn chế về năng lực và trình độ văn hoá cũng như trình độ chuyên môn nghề nghiệp, không đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động. Không ít trường hợp, sau một thời gian được nhận vào làm việc tại nhà máy máy thủy điện hoặc được nhận đi làm việc do không đáp ứng được yêu cầu nên lại thất nghiệp. Điều này gây khó khăn cho cuộc sống của chính bản thân người lao động. 

Bên cạnh những nguyên nhân khách quan dẫn đến tình trạnh thất nghiệp hiện nay của người dân mất đất cũng cần phải nhắc đến một vấn đề cũng rất đáng lưu ý là nhận thức của người lao động còn thụ động, ỷ lại vào chính sách hỗ trợ của nhà nước, vào tiền bồi thường, hỗ trợ và tái định cư mà không tự tìm cho mình cố gắng vượt qua khó khăn tìm kiếm việc làm. Tâm lý chờ nhận sự ưu đãi, hỗ trợ từ Nhà nước mà không có sự chuẩn bị nghề nghiệp mới đang tồn tại một cách khá phổ biến ở người lao động. Hơn nữa các doanh nghiệp khi thu hồi đất xây dựng các dự án đều cam kết sẽ giải quyết việc làm cho lao động địa phương nhưng thực tế số người tìm được việc làm chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Trái ngược lại với những hộ bị thu hồi đất, những hộ không bị thu hồi đất hiện đang sống trực tiếp sản xuất nông nghiệp thì đang có cuộc sống tương đối cả về vật chất lẫn tin thần nhờ thu nhập ổn định từ trực tiếp sản xuất nông nghiệp. Như vậy trực tiếp sản xuất nông nghiệp vẫn chủ yếu giải quyết việt làm cho đại đa số người dân sống ở nông thôn, thậm chí nhiều người ngoài độ tuổi lao động vẫn có thể tự tạo ra nguồn thu nhập để nuôi sống bản thân mình.

3.2. Ý kiến của hộ bị thu hồi đất

Trong số các hộ làm việc hầu hết cho rằng chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư của Nhà nước là chưa thoả đáng, giá bồi thường, hỗ trợ và tái định cư quá thấp so với thị trường. Một số hộ cho biết ngay khi Nhà nước giải toả và bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho hộ xong, xây dựng cơ sở hạ tầng đem đấu giá quyền sử dụng đất đề thu tiền cho ngân sách huyện thì có nhiều lô đất được đấu giá với giá cao gấp nhiều lần, tạo rà sự không hài lòng trong quá trình thu hồi đất thực hiện dự án của người dân.

Nhiều hộ khẳng định việc bị thu hồi một phần đất nông nghiệp làm cho đời sống khó khăn hơn do không có được việc làm ổn định và quen thuộc như trước, vì vậy mà thu nhập của họ cũng thấp hơn trước rất nhiều. Họ cho rằng mặc dầu sống trong nhà tinh tươm hơn, đường xá thoải mái hơn nhưng họ đang nghèo hơn qua từng ngày do phải chi cho quá nhiều thứ, giá thì ngày càng đắt đỏ mà thu nhập không có, làm cho cuộc sống của họ khó khăn hơn rất nhiều so với trước kia khi còn nhiều đất nông nghiệp.

Một ý kiến khác của hộ bị thu hồi đất là nên đât nền đổi đất nông nghiệp từ quỹ đất 5% của xã không nhận tiền, chỉ muốn có đất để sản xuất nông nghiệp.

Khi đất đai bị thu hồi nhiều đối tượng là thanh niên đi kiếm việc làm ở nơi khác, nhưng đối với phụ nữ và những người ở độ tuổi trung niên thì mất đất canh tác, đồng nghĩa với thất nghiệp. Vì thế, để giải quyết số lượng lao động nữ và những người trung niên ở địa phương, đề nghị Huyện có hướng đào tạo nghề phù hợp với tầng lớp người trên để giúp họ có cơ hội phát triển kinh tế, ổn định đời sống. 

3.3. Đề xuất giải pháp chính sách nâng cao đời sống của người có đất nông nghiệp thu hồi

3.3.1. Các giải pháp cơ bản để giải quyết việc làm cho các hộ nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp

Khuyến khích phát triển các mô hình kinh tế nhỏ và vừa; phát triển các mô hình OCOP để thu hút nguồn vốn của các gia đình nông dân được bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất vào đầu tư tổ chức sản xuất, thu hút lao động, ổn định lâu dài đời sống của hộ, tránh tình trạng phổ biến hiện nay là người dân bị thu hồi đất nhận được ít tiền bồi thường, hỗ trợ và tái định cư giải phóng mặt bằng sẽ xây nhà, mua sắm xe máy và đồ dùng đắt tiền. Các tiện nghi đó rất cần cho cuộc sống, song không có việc làm, không có nguồn thu nhập thường xuyên thì họ sẽ trở thành tầng lớp dân nghèo "nhà đẹp, xe máy không có tiền đổ xăng".

Như vậy, khuyến khích người dân bị thu hồi đất nông nghiệp đầu tư vào mô hình OCOP là giải pháp cơ bản về việc làm và ổn định đời sống lâu dài cho nông dân phù hợp với định hướng của địa phương.

Bằng việc đổi mới cơ chế quản lý và hoàn thiện các văn bản pháp luật quy định trách nhiệm của các chủ dự án phải có trách nhiệm sử dụng lao động nông nghiệp bị mất việc làm do thu hồi đất nông nghiệp gây ra. Các dự án phải có trách nhiệm thu hút lao động nông nghiệp mất việc làm do thu hồi đất vào các vị trí trong cơ quan, doanh nghiệp không đòi hỏi trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phải hỗ trợ kinh phí đào tạo nghề để họ có thể tiếp cận với yêu cầu chuyên môn, nghiệp vụ của cơ quan, doanh nghiệp. Có chính sách khuyến khích về vật chất, tinh thần đối với các cơ quan, doanh nghiệp thu hút được nhiều lao động trên địa bàn.

Tổ chức đào tạo nghề cho lao động nông nghiệp không có việc làm khi bị thu hồi đất nông nghiệp, nhất là lao động còn trẻ dưới 35 tuổi, để họ tiếp cận được với các ngành nghề, chuyên môn, nghiệp nghiệp vụ do các cơ quan, doanh nghiệp yêu cầu. Đào tạo các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ phục vụ nhu cầu đời sống dân cư, để các tổ chức kinh tế cá thể, tiểu chủ có thể tự sản xuất kinh doanh, giải quyết việc làm và ổn định đời sống.

Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý, vốn vay với lãi suất ưu đãi và thị trường sản phẩm để các hộ bị thu hồi đất có khả năng tổ chức sản xuất kinh doanh, tự giải quyết việc làm theo các mô hình OCOP.

Lao động phổ thông trên địa bàn Huyện thường là lao động có trình độ thấp, công việc làm không ổn định, lương thấp. Khi bị thu hồi một phần đất nông nghiệp không thể làm công việc cũ vì không đủ đất sản xuất, chi phí sản xuất cao nhưng lại không có khả năng kiếm việc ở nơi khác. Vì vậy đối với những lao động này cần có những biện pháp cụ thể lâu dài như: tổ chức hướng nghiệp, mở những lớp đào tạo nghề vừa học nghề vừa học văn hoá tại chỗ nhằm đáp ứng đúng nhu cầu của các nhà tuyển dụng tại các địa phương khác. Còn những lao động không có trình độ, qua độ tuổi vừa học vừa làm thì có thể thương lượng với các cơ sở lao động nhận họ vào làm những công việc ít đòi hỏi trình độ như : bảo vệ, giữ xe, tạp vụ … tại các dự án sử dụng đất thu hồi. Tuy nhiên, không thể một lúc có thể giải quyết hết số lao động này vì vậy cần có những định hướng xa hơn như mở trường đào tạo nghề và có những hỗ trợ về giáo dục để tạo nên đội ngũ lao động kế thừa có trình độ.

Nhà nước cũng cần quy định rõ trách nhiệm của chủ đầu tư trong việc tuyển dụng lao động nông nghiệp, tham gia chuyển đổi nghề, giải quyết việc làm cho người bị thu hồi đất nông nghiệp...

Một giải pháp nữa là thay đổi nhận thức của người có đất nông nghiệp thu hồi về việc làm, thu nhập. Người có đất nông nghiệp thu hồi phải thấy được việc làm của họ là nhằm đáp ứng các nhu cầu xã hội đang được phản ánh thông qua thị trường và thông qua việc làm đó, họ có được thu nhập chính đáng và xứng đáng đối với phần công sức họ đã bỏ ra.

Để cải thiện nếp nghĩ của người có đất nông nghiệp thu hồi, bên cạnh việc tiếp tục nâng cao trình độ dân trí thông qua các phương tiện truyền thanh truyền hình, hội nghị, hội thảo, cần thiết phải tổ chức thường xuyên, liên tục các chương trình tập huấn cả về kỹ thuật sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, đồng thời với những chương trình tư vấn các mô hình, phương thức phát triển kinh tế và hỗ trợ các khoá đào tạo kỹ năng, kiến thức kinh tế ứng dụng cơ bản.

3.3.2. Hướng dẫn cách chi tiêu tiền bồi thường, hỗ trợ và tái định cư

Một bộ phận khá lớn dân cư sau khi nhận được số tiền khá lớn từ bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đã không định hướng sử dụng nguồn vốn có được một cách hợp lý tạo nên sự lãng phí và chỉ trong một thời gian ngắn thì tiền bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cũng cạn sạch mà vẫn không có một việc làm tốt, có nguy cơ phát sinh những tệ nạn mới “nhàn cư vi bất thiện” là gánh nặng cho xã hội. Như vậy, Huyện cần có những hướng dẫn cụ thể về việc sử dụng vốn, đặc biệt là hướng dẫn đầu tư sản xuất hoặc cách thức gửi tiết kiệm sao cho phù hợp với từng đối tượng cụ thể nhằm ổn định đời sống về lâu dài.

3.4. Kết quả, hiệu lực, hiệu quả mang lại:

- Hiệu lực, hiệu quả về kinh tế - xã hội: Nhận định những mặt mạnh cũng như điểm yếu trong công tác quản lý, giải quyết bồi thường, hỗ trợ giải tỏa, tái định cư, vấn đề việc làm cho những hộ có đất nông nghiệp thu hồi. Đưa ra một số kiến nghị để ổn định đời sống của những hộ có đất nông nghiệp khi bị giải tỏa sao cho phù hợp với định hướng phát triển của Huyện trong thời gian tới.

- Hiệu quả trong công tác quản lý và sử dụng đất đai: Thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước trong việc quản lý đất đai trên địa bàn, khai thác hiệu quả quỹ đất, phát huy hiệu quả tối đa lực từ đất, nâng cao giá trị quyền sử dụng đất; tạo nguồn thu để phát triển cơ sở hạ tầng địa phương.

4. Đánh giá về phạm vi ảnh hưởng của sáng kiến:

- Góp phần tìm hiểu và nhận thức những tác động trực tiếp của việc thu hồi đất trên địa bàn huyện lên các hộ có đất nông nghiệp trong thời gian qua, nhằm đánh giá chính xác hơn đời sống hiện tại của các hộ dân có đất thu hồi; nếu thực hiện có hiệu quả, tạo chuyển biến tích cực cho công tác thu hồi đất vì mục đích quốc phòng an, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia công cộng trên địa bàn huyện Tuần Giáo.

          - Làm Tài liệu tham khảo cho Trung tâm Quản lý đất đai huyện Tuần Giáo; các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Tuần Giáo để triển khai Giải pháp công tác;

          - Góp một phần vào công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa huyện Tuần Giáo ổn định, bền vững, nâng cao đời sống của người có đất nông nghiệp thu hồi góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn huyện.

5. Kiến nghị, đề xuất:

- Kiến nghị chính quyền các xã thị trấn quan tâm đến công tác quản lý đất đai, phối hợp với Trung tâm Quản lý đất đai, các cơ quan, đơn vị liên quan vận dụng tham mưu trình cấp có thẩm quyền cụ thể giải pháp nâng cao đời sống của người có đất nông nghiệp thu hồi trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư các dự án trên địa bàn.

- Kiến nghị Huyện ủy, HĐND-UBND huyện tiếp tục quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát; phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành đoàn thể huyện quan tâm đến lĩnh vực đất đai trong đó có việc nâng cao đời sống của người có đất nông nghiệp thu hồi trong bồi thường, hỗ trợ và tái định cư làm cho tình hình an ninh, trật tự trên địa bàn ngày càng ổn định và phát triển hơn.

- Các cấp có thẩm quyền quan tâm quy hoạch sử dụng đất theo phân kỳ và hàng năm, trong đó đặc biệt chú trọng tới dự án có đất nông nghiệp thu hồi với quy hoạch đào tạo chuyển đổi nghề nghiệp, tìm kiếm việc làm cho những hộ dân bị thu hồi đất.